तुळजाभवानीच्या छायेत मुद्गुलेश्वर — श्रावणात भक्तांचे श्रद्धेचे प्रमुख केंद्र

 

श्रावण महिन्याच्या पहिल्या सोमवारचा विशेष अग्रलेख

मुद्गुलेश्वर मंदिर, सिंदफळ (ता. तुळजापूर, जि. धाराशिव)

— इतिहास व श्रावण महिन्यातील महत्त्वपूर्ण धार्मिक संदर्भ

 इतिहास:

मुद्गुलेश्वर मंदिर हे तुळजापूर तालुक्यातील सिंदफळ या गावात स्थित असलेले एक प्राचीन आणि श्रद्धास्थानी शिवमंदिर आहे. या मंदिरातील शिवलिंग स्वयंभू असल्याचे मानले जाते, आणि या पवित्र स्थळाला "मुद्गुलेश्वर" हे नाव मिळाले आहे.

‘मुद्गल ऋषी’ नावाचे एक महान तपस्वी या स्थळी वास्तव्यास होते, अशी मान्यता आहे. त्यांनी येथे कठोर तपश्चर्या केली होती, आणि त्यांच्या तपोबलामुळे भगवान शिव प्रसन्न होऊन येथे प्रकट झाले, असे सांगितले जाते.

त्यामुळे या ठिकाणाला "मुद्गुलेश्वर" म्हणजेच "मुद्गल ऋषींनी प्राप्त केलेला ईश्वर" असे नाव लाभले.

काही स्थानिक दंतकथांनुसार, या ठिकाणी एक वेळेस जलप्रलय होऊन संपूर्ण परिसर जलमय झाला होता, पण मुद्गुलेश्वर मंदिराचा परिसर मात्र सुरक्षित राहिला — यामुळे या ठिकाणी दिव्य शक्ती असल्याचा दृढ विश्वास आहे.

मंदिराची वैशिष्ट्ये

मंदिर स्थापत्यशास्त्राच्या दृष्टीने साधे असले तरी खूपच आकर्षक आहे.

शिवलिंग अत्यंत प्राचीन असून त्यावर नित्य अभिषेक व बेलफूल अर्पण करण्यात येतो.

मंदिर परिसरात पवित्र नंदी, पार्वती मूर्ती आणि एक छोटा तळा (कुंड) आहे ज्यास पवित्र जलस्रोत मानले जाते.

श्रावण महिन्यातील महत्त्व

श्रावण महिना हा भगवान शिवाचा सर्वात प्रिय महिना मानला जातो, आणि त्यात मुद्गुलेश्वर मंदिराचे महत्त्व अधिकच वाढते.

1. सोमवारी विशेष पूजा

श्रावणातील प्रत्येक सोमवारी विशेष रुद्राभिषेक, महाआरती, शिवमहिमा पठण व भजन-कीर्तन केले जाते.हजारो भाविक गाव व परिसरातून दर्शनासाठी येतात.

2. महाशिवरात्र आणि श्रावण महोत्सव

श्रावण महिन्यातील शिवरात्री हा दिवस मंदिरात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.दिवसभर विविध धार्मिक कार्यक्रम, हरिपाठ, ओटी भरवणे आणि सामूहिक महाप्रसादाचे आयोजन होते.

3. भव्य दिव्य अन्नदान 

श्रावण महिन्यामध्ये प्रत्येक वर्षी तुळजापूर तालुक्यातील व शहरातील आसपासच्या हजारो भक्तांसाठी भव्य दिव्य अन्नदानाचा कार्यक्रम राबवण्यात येतो. या यात्रेमध्ये तरुणांची विशेष उपस्थिती असते.

4. स्त्रियांमध्येही श्रद्धा

अनेक स्त्रिया श्रावणातील सोमवारी उपवास धरून येथे ओटी पूजन करतात.शिव-पार्वती विवाहाचे प्रतीक म्हणून विवाहप्राप्तीसाठी प्रार्थना करतात.

एकंदरीत श्रद्धास्थानाचे महत्त्व

स्थानिक भक्तांचा गाढा विश्वास आहे की येथे दर्शन घेतल्यास कष्टांचा नाश होतो आणि इच्छित फल प्राप्त होते.

या मंदिराला तुळजाभवानीच्या शक्तीचा एक पूरक मानले जाते, कारण तुळजापूरपासून हे मंदिर फार दूर नाही.

भाविक येथे सांयकाळी नित्य दिवा लावून पूजा करतात, आणि नवरात्रात सुद्धा मंदिर सजवले जाते.

मुद्गुलेश्वर मंदिर हे तुळजापूर तालुक्यातील एक गूढ, प्राचीन आणि शक्तिप्रद शिवतीर्थ आहे. विशेषतः श्रावण महिन्यात येथे भक्तांची अलोट गर्दी पाहायला मिळते. श्रद्धा, भक्ती आणि ग्रामीण अध्यात्म यांचे सुंदर संमेलन या स्थळी पाहायला मिळते.

मा. जुबेर शेख 

मुख्य संपादक 

वीर महाराष्ट्र न्यूज